სამედიცინო ექსპერტთა გამოკვლევებით, სხვადასხვა ჯგუფის ჰეპატიტებით დედამიწის მოსახლეობის თითქმის მესამედი არის ან ოდესმე იყო ინფიცირებული. მსოფლიოში ყოველწლიურად ამ დაავადებით ან მისი გართულებებით 2 მლნ-მდე ადამიანი იღუპება. მათ შორის ყველაზე მძიმე, B და C ჰეპატიტები, შიდსზე და ნარკომანიაზე არანაკლებ პრობლემას წარმოადგენს.

საქართველოში 2004 წელს ვირუსული ჰეპატიტების B და C ჰეპატიტების 1000-მდე (B ჰეპატიტი - 435, C ჰეპატიტი - 509) შემთხვევა დაფიქსირდა. დაფიქსირებული B ჰეპატიტის შემთხვევებიდან, მწვავე იყო 64%, ხოლო ქრონიკული - 35%. იგივე სიტუაციაა C ჰეპატიტთან დაკავშირებითაც (მწვავე - 225, ქრონიკული - 284 შემთხვევა). მოსახლეობის 5-7% ჰეპატიტის სხვადასხვა ვირუსის მატარებელია. რაც შეეხება B და C -ჰეპატიტებით ბავშვთა დაინფიცირებას, მეზობელი ქვეყნებისგან განსხვავებით, საქართველოში ასეთი შემთხვევები საკმაოდ იშვიათია (დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის მონაცემები).

გამომწვევი ვირუსის მიხედვით განასხვავებენ რამდენიმე ტიპის ჰეპატიტს: A, B, C, D, E და G ჰეპატიტებს.

A და E ჰეპატიტები, სხვა ვირუსულ ჰეპატიტებთან შედარებით, მსუბუქი ფორმისაა. ამ დაავადებებით ინფიცირება ძირითადად ჰიგიენური წესების დარღვევას უკავშირდება.

A ჰეპატიტი თბილი კლიმატის ქვეყნებში ყველაზე გავრცელებულია ჰეპატიტების სხვა ფორმებთან შედარებით. მას, ავადობის სიხშირის მიხედვით, მესამე ადგილი უჭირავს გრიპისა და მწვავე რესპირატორული ინფექციების შემდეგ. იგი, ისევე, როგორც E ჰეპატიტი, ნაწლავურ ინფექციათა მსგავსად ფეკალურ-ორალური გადაცემის მექანიზმით ვრცელდება და ავადობა ელემენტარული სანიტარიულ-ჰიგიენური წესების დარღვევას უკავშირდება: ადამიანის ორგანიზმში გამომწვევი ხვდება დაინფიცირებული წყლისა და საკვები პროდუქტების მიღებისას ან დაავადებულთან საყოფაცხოვრებო კონტაქტის შედეგად (ჭუჭყიანი ხელებით).

A ჰეპატიტის ეპიდემიოლოგიური თავისებურებანი:

· ინკუბაციური პერიოდი (ორგანიზმში ვირუსის შეჭრიდან კლინიკური ნიშნების გამოვლინებამდე გასული დროის შუალედი) შეადგენს 15-50 დღეს, საშუალოდ 28-30 დღეს. დაავადებული ვირუსს გამოყოფს ინკუბაციური პერიოდის მეორე ნახევრიდან, სიყვითლის გამოვლინების შემდეგ გადამდებლობა მკვეთრად მცირდება და ფაქტიურად წყდება კიდეც, ანუ ავადმყოფი ეპიდემიოლოგიურად საშიში უკვე აღარ არის.

· ხანგრძლივი ინკუბაციური პერიოდის გამო ავადობა მაქსიმუმს შემოდგომის ბოლოს ან ზამთრის დასაწყისში აღწევს.

· მეტწილად ავადდებიან ბავშვები: შემთხვევათა 70% აღინიშნება 1-დან 14 წლამდე ასაკის ბავშვებში. ავადობა განსაკუთრებით მაღალია ბავშვთა ორგანიზებულ კოლექტივებში (სკოლები, საბავშვო ბაღები).

· ავადობა მაღალია იმ ტერიტორიებზე, სადაც არ იცავენ სანიტარულ-ჰიგიენურ პირობებს და დიდია მიგრაცია.

E ჰეპატიტის ეპიდემიოლოგიური თავისებურებანი:

· ძირითადად ვრცელდება წყლით;

· ავადობის მაღალი სიხშირე ვლინდება 15-29 წლის ასაკობრივ ჯგუფებში, უფრო ხშირად ავადდებიან მამაკაცები;

· ფეხმძიმეებში ხშირია მძიმე შემთხვევები;

· საქართველოში E ჰეპატიტი ძალზე იშვიათია, გავრცელებულია ცენტრალური აზიის ქვეყნებში.

B ჰეპატიტი საკმაოდ გავრცელებული, კონტაგიოზური დაავადებაა. ყველა ის ბავშვი, რომელსაც B ჰეპატიტის ვაქცინაცია უტარდება, ამ უმძიმესი დაავადებისაგან დაცულია. საგულისხმოა, რომ B ჰეპატიტი ტემპერატურის მიმართ გამძლეა. საკმაოდ ხშირია ჰეპატიტით დაავადების ოჯახური შემთხვევები. მაგ., თუ ვირუსის მატარებელმა მშობელმა მოიჭრა ფრჩხილები, შემდეგ კი იმავე მაკრატლით მოჭრა ფრჩხილები ბავშვს, არ არის გამორიცხული ამ უკანასკნელის დაინფიცირება, თუ იგი B ჰეპატიტზე აცრილი არ არის. ბავშვს ჰეპატიტი შეიძლება მაშინვე არ გამოუვლინდეს და პირდაპირ ქრონიკული ჰეპატიტი განუვითარდეს.
ჰეპატიტით დაავადება აუცილებლად სიყვითლის განვითარებას არ ნიშნავს. დაავადება, შესაძლებელია, მსუბუქი "გაციების" ფორმითაც მიმდინარეობდეს. ხშირ შემთხვევაში შეიძლება გადატანილი დაავადების შემდეგ ადამიანი გახდეს ვირუსის მტარებელი. საბოლოოდ ვირუსის მტარებელთა 25%-ს ქრონიკული ჰეპატიტი, ღვიძლის ციროზი ან ღვიძლის კიბოს პირველადი სიმპტომები უვითარდება.

B ჰეპატიტით დასნებოვნების რისკი მაღალია:
თუ ადამიანი არის სექსუალურად აქტიური და არ იცავს უსაფრთხო სექსს;
თუ ჰყავს ერთზე მეტი სექსუალური პარტნიორი;
თუ დაავადებულია სქესობრივი გზით გადამდები სხვა დაავადებით;
სამედიცინო მანიპულაციების დროს (როდესაც დარღვეულია სტერილიზაციის წესები);
ნარკომანებში (საერთო შპრიცის ხმარებისას);
B ჰეპატიტის ვირუსმტარებელთან ცხოვრების შემთხვევაში;
B ჰეპატიტის ვირუსის კერებად (ალიასკა, ისლანდია, აფრიკა, აზია და სამხრეთ ამერიკის ნაწილი) აღიარებული რეგიონების მკვიდრ ან დროებით მაცხოვრებლებს შორის.

C ჰეპატიტი - ვირუსული ჰეპატიტების ყველაზე მძიმე ფორმას წარმოადგენს. მას სხვანაირად, პოსტტრანსფუზიულ ჰეპატიტსაც უწოდებენ, რადგანაც დაინფიცირებული სისხლის გადასხმის შემდეგ შეიძლება განვითარდეს. დონორების სისხლის ტესტირება ამ ვირუსის მატარებლობაზე სულ რამდენიმე წლის წინ დაიწყეს. ხშირია დაინფიცირება ნარკომანებს შორის დაბინძურებული შპრიცის გამოყენების შედეგად. შესაძლებელია ვირუსის გადაცემა სქესობრივი გზით და დედიდან ნაყოფზე. განსაკუთრებულ საფრთხეს წარმოადგენს ამ დაავადების ქრონიკული ფორმა, ვინაიდან საკმაოდ ხშირად იწვევს ღვიძლის ციროზისა და კიბოს განვითარებას. C ჰეპატიტის სხვა ფორმის ვირუსულ ჰეპატიტებთან შერწყმის შემთხვევაში დაავადება მკვეთრად მძიმდება და ხშირად მთავრდება ლეტალური გამოსავლით.

G ჰეპატიტი ჰგავს C ჰეპატიტს, მაგრამ ნაკლებად საშიშია.

ჰეპატიტის ვირუსი ადამიანის ორგანიზმში შეიძლება ორი ძირითადი გზით მოხვდეს:

1. დაავადებული ადამიანი გამოჰყოფს ვირუსს ფეკალიებთან ერთად, საიდანაც იგი წყლის ან საკვების საშუალებით ხვდება სხვა ადამიანის ნაწლავებში. ამ გზას ექიმები ფეკალურ-ორალური გადაცემის გზას უწოდებენ (დამახასიათებელია A და E ჰეპატიტებისათვის). მისი მიზეზია პირადი ჰიგიენის წესების უგულებელყოფა ან ხარვეზები წყალმომარაგების სისტემაში. სწორედ ამით აიხსნება ვირუსული ჰეპატიტების ფართო გავრცელება განვითარებად ქვეყნებში;

2. მეორე გზა – ეს არის ადამიანის კონტაქტი ინფიცირებულ სისხლთან. იგი დამახასიათებელია B, C, D და G ვირუსული ჰეპატიტებისათვის. მათ შორის გავრცელებულობისა და გამოსავლის სიმძიმის თვალსაზრისით, განსაკუთრებით საშიშია B და C ჰეპატიტები. დასნებოვნება უფრო ხშირად ხდება:

· დონორის სისხლის გადასხმისას (მსოფლიოში დონორების 0,01 - 2% ვირუსმტარებლად ითვლება, ამიტომაც აუცილებელია სისხლის გადასხმის წინ მისი შემოწმება B და C ჰეპატიტების ვირუსებზე);

· ერთი და იგივე ნემსის გამოყენებისას (მაგ. ნარკომანებში);

· სქესობრივი კონტაქტის გზით (უფრო ხშირად, B ჰეპატიტი);

· დედიდან ბავშვზე (ე.წ. “ვერტიკალურად”) გადაცემით, რაც არცთუ ისე ხშირია. რისკი მატულობს, თუ დედას აქვს ვირუსის აქტიური ფორმა ან ორსულობის ბოლო თვეებში გადაიტანა მწვავე ჰეპატიტი. ნაყოფის დასნებოვნების ალბათობა მკვეთრად მატულობს, თუ დედა აივ-ინფექციის (შიდსი) მტარებელია. დედის რძით ვირუსი არ გადაეცემა;

· ტატუირების, რეფლექსოთერაპიის, ყურების გახვრეტის დროს (B, C, D, G ვირუსული ჰეპატიტები) არასტერილური ნემსების გამოყენებისას.

შემთხვევათა 40%-ში დასნებოვნების მიზეზი უცნობი რჩება.

ჰეპატიტის ძირითად სიმპტომად უმრავლესობას სიყვითლე მიაჩნია. უნდა აღინიშნოს, რომ ჰეპატიტები ყოველთვის როდი მიდინარეობს სიყვითლით. საკმაოდ ხშირია უსიყვითლო ფორმები, რომლებიც შედარებით ნაკლები სიმძიმით ხასიათდება. სიყვითლე ვითარდება მაშინ, როცა ნაღველი იმის ნაცვლად, რომ მონაწილეობა მიიღოს საკვების გადამუშავებაში, სისხლში გადადის და კანს აძლევს დამახასიათებელ მოყვითალო ფერს. შარდში გადასვლისას იგი შარდს ამუქებს, ხოლო განავალი მის გარეშე ღია ფერის ხდება.

დაავადების პირველი სიმპტომები გამოვლინდება დასნებოვნებიდან სხვადასხვა დროის გასვლის შემდეგ: ეს არის 2-4 კვირა (A ჰეპატიტი), 2-4 და ზოგჯერ 6 თვეც კი, როცა ვირუსი მრავლდება, განიცდის ადაპტაციას ორგანიზმში და დაავადება იწყებს გამოვლინებას (B ჰეპატიტი).

მწვავე ვირუსული ჰეპატიტი ტიპიურ შემთხვევებში, იწყება გრიპის მსგავსად: ტემპერატურის მომატებით, თავის ტკივილით, საერთო სისუსტით, სახსრების ტკივილით, გულისრევა-პირღებინებით, ზოგჯერ მას გამონაყარიც ახლავს. ვითარდება ღვიძლის გადიდება. ძირითადი სიმპტომებია: კანისა და სკლერების სიყვითლე, სისუსტე, დაღლილობა, მუქი შარდი. ასევე შესაძლებელია ადგილი ჰქონდეს განავლის გაუფერულებას (A ჰეპატიტი).

B ჰეპატიტის შემთხვევაში – დაავადება იწყება თანდათანობით, ტემპერატურის მკვეთრი მომატების გარეშე, სახსრების ტკივილით, ზოგჯერ გამონაყრით. C ჰეპატიტის დროს შეიძლება აღინიშნოს მხოლოდ მადის დაქვეითება და საერთო სისუსტე. რამდენიმე დღეში სურათი იცვლება და უმადობასთან ერთად ვითარდება ტკივილი მარჯვენა ფერდქვეშა არეში, გულისრევა, პირღებინება, შარდი მუქდება, განავალი იღებს ღია ფერს, დიდდება ღვიძლი, უფრო იშვიათად – ელენთაც.

სისხლში აღმოჩნდება ჰეპატიტისათვის დამახასიათებელი ცვლილებები: ვირუსების სპეციფიკური მარკერები, იზრდება ბილირუბინი, ღვიძლის ფუნქციური სინჯები იზრდება 8-10-ჯერ. ჩვეულებრივ, სიყვითლის გამოვლენის შემდეგ ავადმყოფის მდგომარეობა უმჯობესდება, თუმცა ეს არ ხდება C ჰეპატიტის დროს, ასევე ალკოჰოლიკებსა და ნარკომანებში ორგანიზმის ინტოქსიკაციის გამო. დანარჩენებში რამდენიმე კვირის განმავლობაში თანდათანობით ხდება სიმპტომების უკუგანვითარება. კლინიკური მიმდინარეობის მიხედვით განარჩევენ მწვავე, საშუალო სიმძიმის და მძიმე ფორმებს. არსებობს ასევე ფულმინანტური, ანუ ელვისებური ფორმა, როცა ვითარდება ღვიძლის მასიური ნეკროზი და ავადმყოფი იღუპება.

განსაკუთრებით საშიშია ჰეპატიტების ქრონიკული მიმდინარეობა. ქრონიზაცია დამახასიათებელია მხოლოდ B, C და D ჰეპატიტებისათვის. ქრონიკული ჰეპატიტების დამახასიათებელ ნიშნებს მიეკუთვნება ადვილად დაღლა, საერთო სისუსტე, რომელიც ძლიერდება საღამოსათვის, ფიზიკური სამუშაოს შესრულების უუნარობა. ეს სიმპტომები გარდამავალ ხასიათს ატარებს, რის გამოც უმრავლესობა ავადმყოფობას არასერიოზულად ეკიდება. ჰეპატიტის ისეთი ნიშნები, როგორიცაა გულისრევა, ტკივილი მუცლის არეში, ძვლებისა და სახსრების ტკივილები, ფაღარათი, რაც შეიძლება განპირობებული იყოს როგორც ძირითადი დაავადებით, ასევე კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სხვა პათოლოგიით. სიყვითლე, ქავილი, სისხლდენები, სიგამხდრე, ღვიძლისა და ელენთის გადიდება, სისხლძარღვოვანი ვარსკვლავები ქრონიკული ვირუსული ჰეპატიტის მხოლოდ შორსწასულ სტადიაზე გამოვლინდება.

ბავშვებში ვირუსული ჰეპატიტების მიმდინარეობა შედარებით განსხვავებულია, ვიდრე მოზრდილებში. უფრო ხშირად გვხვდება წაშლილი, უსიყვითლო ფორმები. დაავადება იწყება შედარებით დამაკმაყოფილებელი გუნებ-განწყობის პირობებში, ხშირად ნორმალური ტემპერატურის ფონზე, ღვიძლი უმნიშვნელოდ დიდდება, რაც აძნელებს მწვავე ვირუსული ინფექციების ადრეულ დიაგნოსტიკას.

მეორეს მხრივ, გაშლილი კლინიკური სურათის არსებობის პირობებში დაავადება ხშირად ბევრად უფრო მძიმედ მიმდინარეობს, სიყვითლე უფრო გახანგრძლივებულია, დაავადების გამოსავალი - უფრო არაკეთილსაიმედო.

A ჰეპატიტის დიაგნოსტიკის დროს ხდება შემდეგი მონაცემების გათვალისწინება:

· ავადმყოფის გამოკითხვის გზით მიღებული ეპიდემიოლოგიური მონაცემები (სიყვითლის მქონე ადამიანთან კონტაქტი ბოლო 7-50 დღის განმავლობაში, აუდუღარი უცნობი წყაროს წყლის დალევა, საკვებად გაურეცხავი ხილისა და ბოსტნეულის მიღება, ავადმყოფების ახალგაზრდა ასაკი – 15-29 წელი);

· დაავადების სიმპტომების არსებობა (მწვავე დასაწყისი ტემპერატურის მომატებით და მონელების პროცესების დარღვევით, რამოდენიმე დღეში - სიყვითლე, რის ფონზეც ზოგადი მდგომარეობის შედარებით უმჯობესდება, ღვიძლისა და ელენთის გადიდება);

· ლაბორატორიული მონაცემები: სისხლში ბილირუბინისა და ღვიძლის ფერმენტების (ალანინამინოტრანსფერაზის, ალანინამინოტრანსპეპტიდაზისა და თიმოლის სინჯის) მაღალი მაჩვენებლები. სპეციფიკურ მარკერს წარმოადგენს A ვირუსის მიმართ M კლასის ანტისხეულები (იმუნოგლობულინები), რომელიც გამოვლინდება A ჰეპატიტით დაავადებული ყველა ადამიანის სისხლის შრატში იმუნოფერმენტული ანალიზის მეთოდის მეშვეობით დაავადების პირველი დღეებიდანვე და რჩება 3-6 თვის განმავლობაში, რის გამოც ყველაზე სანდო მაჩვენებლად ითვლება დიაგნოზის დასმისათვის სიყვითლის განვითარებამდეც კი.

· ანამნეზში - ნარკოტიული საშუალებების ინტრავენური მოხმარების, სისხლის გადასხმის, ოპერაციული ჩარევის, შემთხვევითი სქესობრივი კავშირების არსებობა, ასევე B ჰეპატიტის ვირუსმატარებელთან ხშირი ურთიერთობა ან ქრონიკული ჰეპატიტის მქონე პაციენტთან კონტაქტი დაავადების დაწყებამდე 6 კვირიდან 6 თვემდე ვადებში;

· დამახასიათებელია თანდათანობითი დასაწყისი, სიყვითლის განვითარებამდე ხანგრძლივი საერთო სისუსტითა და საკვების მონელების პროცესის დარღვევით მიმდინარე პერიოდი, სახსრების ტკივილი, სიყვითლის განვითარების შემდეგ უცვლელი ან გაუარესებული საერთო მდგომარეობა, ღვიძლის გადიდება, სიყვითლის თანდათანობით განვითარება. სისხლში იმატებს ღვიძლის ფერმენტები, მაგრამ თიმოლის სინჯი ნორმალური რჩება. D ჰეპატიტთან შერწყმის პირობებში დაავადება უფრო მწვავედ იწყება და მძიმედ მიმდინარეობს;

· B ჰეპატიტისათვის დამახასიათებელია სპეციფიკური ანტისხეულების გამომუშავება ანტიგენების მიმართ: ზედაპირული - НВsАg, შიდა – НВcАg (აღმოჩნდება მხოლოდ ღვიძლის უჯრედებში) და მასთან დაკავშირებული НВеАg-ის მიმართ, რომლებიც აღმოჩნდება იმუნოფერმენტული ანალიზის შედეგად. გარდა ამისა, შესაძლებელია B ვირუსის დნმ-ის აღმოჩენა პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქციის გამოყენებით. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია НВsАg, რომელიც სისხლში აღმოჩნდება ჯერ კიდევ დაავადების სიმპტომების გამოვლენამდე და მუდმივად რჩება სიყვითლის პერიოდის განმავლობაში. ყველაზე სანდოდ ითვლება НВsАg-თან პარალელურად IgМ-ის გამოვლენა. უნდა აღინიშნოს, რომ НВsАg-ზე უარყოფითი სისხლის ანალიზი არ გამორიცხავს B ჰეპატიტის დიაგნოზს. D ჰეპატიტთან ერთდროული არსებობისას ხდება ამ უკანასკნელისათვის დამახასიათებელი მარკერების განსაზღვრა, შესაძლებელია, ასევე D ვირუსის რნმ-ის განსაზღვრა პოლიმერაზური ჯაჭვური რეაქციით.

· სისხლის ბიოქიმიური ანალიზი ალანინამინოტრანსფერაზაზე (AlAT), ალანინამინოტრანსპეპტიდაზაზე (AsAT), ბილირუბინზე;

· სისხლის ანალიზი ანტისხეულებზე C ჰეპატიტის ვირუსის მიმართ (ანტი-HCV);

· პოლიმერაზული ჯაჭვური რეაქცია (PCR) – C ჰეპატიტის ვირუსის რნმ-ის განსაზღვრის მიზნით;

· ულტრაბგერითი გამოკვლევა;

· ღვიძლის ბიოფსია.

ანალიზების დადებითი პასუხები შესაძლოა ნიშნავდეს:

1. ქრონიკული ინფექციის არსებობას (მიმდინარეობს ვირუსული ინფექციური პროცესი, რომელმაც ღვიძლის ძლიერი დაზიანება არ გამოიწვია);

2. წარსულში გადატანილ ინფექციურ პროცესს (ორგანიზმის ბუნებრივი დაცვითი რეაქცია დაგეხმარათ ინფექციის გადალახვაში);

3. ცრუ-დადებით პასუხს (სისხლის პირველი ანალიზი დადებითია, მაგრამ უფრო გაღრმავებული დამატებითი გამოკვლევებით დიაგნოზი არ დასტურდება).

· ადგილი აქვს მწვავე ჰეპატიტის არსებობას დასნებოვნების შესაძლო თავისებურებების გათვალისწინებით (დაავადებამდე 2-8 კვირით ადრე E ჰეპატიტისათვის სპეციფიკურ რეგიონში ყოფნა და იქ აუდუღარი წყლის მოხმარება, ან აღნიშნული პათოლოგიის მქონე ავადმყოფებთან კონტაქტი);

· სისხლში A და B ჰეპატიტების მარკერების არარსებობა. სპეციფიკურია E ჰეპატიტის ვირუსის მიმართ IgМ კლასის ანტისხეულების არსებობა (ანტი-НЕV IgМ), რომელიც გამოვლინდება სისხლის შრატში მწვავე პერიოდში იმუნოფერმენტული ანალიზით.

A ჰეპატიტი - ინფექცია 6 თვეზე ნაკლები ხანგრძლივობისაა, უფრო ხშირად იგი ერთ თვეს გრძელდება. თუ ორგანიზმი საკმაოდ ძლიერია, ის ვირუსს აქტიური მკურნალობის გარეშეც უმკლავდება და დაავადება სპონტანური გამოჯანმრთელებით მთავრდება. მიუხედავად ამისა, მაინც არის აუცილებელი ორგანიზმის სრული გამოკვლევა და ღვიძლის ფუნქციების კონტროლი გამოჯანმრთელებიდან ექვსი თვის განმავლობაში. მძიმე შემთხვევებში საჭიროა ინტრავენურად წვეთოვნად სითხეების გადასხმა, რათა შემცირდეს ღვიძლზე ვურუსის ტოქსიკური ზემოქმედება.

B ჰეპატიტი - მისი მწვავე ფორმის სრული განკურნება შესაძლებელია. მოზრდილთა უმრავლესობას შეუძლია ამ დაავადებას მკურნალობის გარეშეც კი გაუმკლავდეს, თუმცა ექიმები ხშირად მაინც ნიშნავენ მკურნალობას ალფა-ინტერფერონით – ბუნებრივი წარმოშობის ცილით. ავადმყოფთა 45%-ში რეკომბინანტური ალფა2ა- ინტერფერონით მკურნალობის ბოლოს სისხლში ვირუსი არ აღმოჩნდება. სხვა შემთხვევებში, მაინც მიიღწევა ღვიძლის ქსოვილებში მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება და ციროზის განვითარების თავიდან აცილება.

C ჰეპატიტი - ყველაზე სერიოზული ფორმაა ჰეპატიტებს შორის. დაავადების ქრონიზაცია აღინიშნება, მინიმუმ, ყოველი მეშვიდე ავადმყოფის შემთხვევაში. ამ ავადმყოფებში მაღალია ღვიძლის ციროზისა და კიბოს (ჰეპატოცელულარული კარცინომის) განვითარების რისკი. მკურნალობის სქემაში ძირითადია ალფა-ინტერფერონი. მისი ეფექტურობის გაძლიერებისათვის უკანასკნელ წლებში გამოიყენება ე.წ. პეგილირების პროცესი. ორგანიზმში საკმარისი სამკურნალო კონცენტრაციის შესანარჩუნებლად პეგილირებული ინტერფერონი შეიყვანება ორგანიზმში ინექციის გზით კვირაში ერთხელ. ინტერფერონთან ერთდროულად გამოიყენება აგრეთვე რიბავირინი. მკურნალობის კურსის ხანგრძლივობა და გამოსავალი დამოკიდებულია ვირუსის გენოტიპზე (I ან II/III), რომელზედაც კეთდება გამოკვლევა მკურნალობის დაწყების გადაწყვეტილების მიღებისას, ასევე 3 და 6 თვიანი მკურნალობის ბოლოს განმეორებითი PCR რეაქციის ჩატარების შედეგებზე. ნამკურნალევი პაციენტების ნახევარზე მეტს მკურნალობის შედეგად აღენიშნება დადებითი ეფექტი. ეფექტურად მკურნალობის დროს ხანგრძლივი პროგრესი კეთილსაიმედოა.

D ჰეპატიტი - იზოლირებულად ამ ჰეპატიტით ადამიანი იშვიათად ავადდება. იგი ხშირად ამძიმებს B ჰეპატიტის მიმდინარეობას. ასეთ შემთხვევაში, საჭირო ხდება მკურნალობის კურსის გახანგრძლივება და მედიკამენტების დოზირების გაზრდა. მაშინაც კი, როცა არ ხდება ამ ვირუსის მთლიანად გამოდევნა ორგანიზმიდან, აღინიშნება საკმაოდ გამოხატული გაუმჯობესება ღვიძლის უჯრედების მხრივ, რაც შეაფერხებს ღვიძლის ციროზის განვითარებას.

E ჰეპატიტი - მას, როგორც წესი, არ მკურნალობენ. 1-1,5 თვის შემდეგ ხდება სრული გამოჯანმრთელება. ორგანიზმი თავად ახერხებს ვირუსისადმი წინააღმდეგობის გაწევას. იშვიათად ხდება სიმპტომური საშუალებების დანიშვნა თავის ტკივილის, გულისრევის ან სხვა არასასიამოვნო შეგრძნების თავიდან ასაცილებლად.

ვირუსული ჰეპატიტების გართულებებს მიეკუთვნება სანაღვლე გზების ფუნქციური და ანთებითი დაავადებები (ექვემდებარება თერაპიას) და ღვიძლის კომა, რომელიც ელვისებური ჰეპატიტის საშიშ გართულებას წარმოადგენს და 90%-ში ლეტალური გამოსავლით მთავრდება. ჰეპატიტი ელვისებურად მიმდინარეობს B და D ჰეპატიტების ვირუსით ერთდროულად დაინფიცირების 80% შემთხვევაში. ღვიძლის კომა ღვიძლის უჯრედების მასიური ნეკროზის შედეგია. ამ დროს წარმოქმნილი ღვიძლის ქსოვილის დაშლის პროდუქტები ხვდება სისხლში, იწვევს ცენტრალური ნერვული სისტემის დაზიანებას და ყველა სასიცოცხლო ფუნქციის მოშლას.

ვირუსული ჰეპატიტის გადატანის შემდეგ გამოჯანმრთელების პროცესი დიდხანს მიმდინარეობს. არცთუ იშვიათად, დაავადება გახანგრძლივებულ ფორმებს იღებს. B, C და D ვირუსული ჰეპატიტით ინფიცირებული ზოგიერთი პაციენტი თვითონ არ ავადმყოფობს, მაგრამ ვირუსმატარებელია და საშიშროებას წარმოადგენს გარშემომყოფთათვის. განსაკუთრებით არასახარბიელოა მწვავე ჰეპატიტის გადასვლა ქრონიკულ სტადიაში, რაც ძირითადად, C ჰეპატიტისათვის არის დამახასიათებელი. ეს უკანასკნელი ყველაზე რთული მიმდინარეობით ხასიათდება, იგი 70-80-% შემთხვევაში განიცდის ქრონიზაციას, თუმცა გარეგნულად შეიძლება არც კი გამოვლინდეს. ქრონიკული ჰაპატიტი საშიშია, ვინაიდან ადექვატური მკურნალობის არარსებობის შემთხვევაში ხშირად იწვევს ციროზის, ზოგჯერ კი ღვიძლის კიბოს განვითარებას. ზოგჯერ ქრონიკული ჰეპატიტის დიაგნოსტირება არ ხდება და დაავადება მხოლოდ ციროზის სტადიაზე გამოვლინდება. საკმაოდ ხშირად მწვავე C ჰეპატიტის მქონე პაციენტებს ახასიათებთ ე.წ. “ცრუ გამოჯანმრთელება”, როცა სისხლის ბიოქიმიური ანალიზები ნორმაში მოდის. ეს ფენომენი შეიძლება გაგრძელდეს რამდენიმე კვირიდან რამოდენიმე თვემდე ან წლებიც კი, რაც, შეიძლება, შეცდომით, გამოჯანმრთელებად იქნას მიჩნეული, ამიტომ სავალდებულოა ასეთ პაციენტებზე ხანგრძლივი და რეგულარული დაკვირვება და სპეციფიკური თერაპიის აუცილებელი ჩატარება. C ჰეპატიტს არცთუ უსაფუძვლოდ ადარებენ სიმძიმის მიხედვით შიდსს.

ყველაზე მძიმედ მიმდინარეობს ჰეპატიტი და გამოსავალი განსაკუთრებით არაკეთილსაიმედოა ორი და მეტი ვირუსის (მაგ. B+D, ან B+C, იშვიათად, B+C+D) ერთდროული ზემოქმედების შემთხვევაში.

ციროზი ვითარდება C ჰეპატიტით დაავადებულთა დაახლოებით 20%-ში. იგი ვითარდება ასევე B ჰეპატიტის იზოლირებული არსებობის ან ერთდროულად B და D ჰეპატიტების დროს. ციროზის არსებობა აფერხებს ნორმალურ სისხლისმიმოქცევას ღვიძლში, რის გამოც სისხლი იძულებულია ეძებოს შემოვლითი გზები, რაც იწვევს საყლაპავისა და კუჭის ვენური სისხლძარღვების გაფართოებას – ვარიკოზს, რომელიც შეიძლება სისხლდენის მიზეზი გახდეს. ციროზს ასევე ახასიათებს ასციტი – მუცლის ღრუში სითხის დაგროვება, რაც გარეგნულად გამოვლინდება მუცლის ზომებში მომატებით. ღვიძლის ციროზის ფორმირების შემდეგ უკვე შეუძლებელია მისი მოცილება. ამიტომ, ვირუსული ჰეპატიტის მკურნალობა უნდა დაიწყოს რაც შეიძლება ადრეულ ეტაპზე.

იმისათვის, რომ დაცული ვიქნეთ ჰეპატიტით დაინფიცირებისაგან, საჭიროა მარტივი წესების დაცვა.

A დაE ჰეპატიტის პროფილაქტიკაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა პირადი ჰიგიენის წესების დაცვას ენიჭება:

· დაიბანეთ ხელები ხშირად და გულმოდგინედ: აუცილებლად ჭამის წინ, საპირფარეშოთი სარგებლობის შემდეგ, ქუჩიდან შემოსვლისას;

· ერიდეთ ქუჩაში ჭამას;

· საგულდაგულოდ გარეცხეთ ხილი და ბოსტნეული სუფრასთან მიტანამდე;

· განსაკუთრებით დაიცავით დაბინძურებისაგან რძე, არაჟანი, სალათები;

· სასმელად გამოიყენეთ მხოლოდ ანადუღარი წყალი, თუ დარწმუნებული არა ხართ წყლის უსაფრთხოებაში, განსაკუთრებით ნაწლავთა ინფექციების ეპიდაფეთქების პერიოდში;

· დაიცავით ბინაზე სანიტარული წესრიგი და არ დაუშვათ ფეხსახსრიანი მწერების - ბუზების და ტარაკანების გავრცელება.

ჰეპატიტების (ეს, პირველ რიგში, ეხება B და C ჰეპატიტებს) პროფილაქტიკისათვის აუცილებელია თავი შევიკავოთ სხვა ადამიანების ბიოლოგიურ სითხეებთან, განსაკუთრებით კი სისხლთან, კონტაქტისაგან, ამიტომ:
გახსოვდეთ, ჰეპატიტის ვირუსი შიდსის ვირუსისაგან განსხვავებით, საკმაოდ სიცოცხლისუნარიანია, რამოდენიმე კვირაც კი ძლებს;
სამედიცინო დაწესებულებებში, სადაც აუცილებლად უნდა ტარდებოდეს სპეციალური ღონისძიებები ჰეპატიტებით დასნებოვნების თავიდან ასაცილებლად, ყველაფრის მიუხედავად, ჯერ კიდევ რჩება დასნებოვნების რისკი. ეს განსაკუთრებით ეხება სტომატოლოგიურ და ენდოსკოპიურ მანიპულაციებს;
არასოდეს არ იქონიოთ სხვა ადამიანებთან საერთო საპარსი მოწყობილობა, კბილის ჯაგრისი, ფრჩხილების მაკრატელი, ვინაიდან მათზე, შესაძლებელია, დარჩენილი იყოს მიკროსკოპული რაოდენობით სისხლი;
არასოდეს გამოიყენოთ საერთო შპრიცები და ნემსები (ეს ძირითადად, ეხებათ ნარკოტიკების მომხმარებლებს!), არ გაიკეთოთ პირსინგი და ტატუირება არასტერილური ხელსაწყოებით;

სქესობრივი გზით ყველაზე ხშირად გადაეცემა B ჰეპატიტი, თუმცა შესაძლებელია, C ჰეპატიტით დასნებოვნებაც. თავდაცვის განსაკუთრებული ზომების მიღებაა საჭირო მენსტრუალური ციკლის დროს, ასევე ანალური კონტაქტის შემთხვევაში;

არსებობს ჰეპატიტის გადაცემის საშიშროება “ვერტიკალურად” – დედიდან ბავშვზე ორსულობის, მშობიარობის დროს. სპეციალური ჰიგიენური წესების დაცვისა და მედიკამენტების საშუალებით შესაძლებელია ახალშობილის დაინფიცირების თავიდან აცილება.

და მაინც, ჰეპატიტით დაინფიცირების მიზეზი ძალიან ხშირად უცნობი რჩება. იმისათვის, რომ სრულებით დამშვიდებულები ვიყოთ, საჭიროა ვაქცინაციის ჩატარება. ვაქცინაციას იყენებენ ძირითადად B ჰეპატიტის პროფილაქტიკისათვის.