არა-მელანომა მოიცავს ბაზალური უჯრედების კიბოსა და ბტრყელუჯრედოვან კიბოს. არა-მელანომა კანის ავთვისებიან სიმსივნეთა შორის ყველაზე გავრცელებულ სახეობას წარმოადგენს. დაავადებამ სახელწოდება “არა-მელანომა” მიიღო იმ მიზეზის გამო, რომ მელანოციტებისაგან (უჯრედები კანზე წარმოქმნის ყავისფერ პიგმენტებს, რის გამოც კანი ყავისფრად იფერება) განსხვავებით იგი კანის უჯრედებისაგან ვითარდება. ორივე – ბაზალური უჯრედებისა და ბტრყელუჯრედოვანი კიბოც – ძირითადად სხეულის მზისაგან დაუცველ ნაწილებში გვხვდება, მაგ.: თავის, კისრის მიდამოებში. მათი (ამ უჯრედების კიბოს) ხანგრძლივობა მზის დასხივების დონეზეა დამოკიდებული.

არა-მელანომა იშვიათად ვრცელდება მთელ სხეულზე და ნაკლებად ფატალურ ხასიათს ატარებს, ვიდრე მელანომა. თუმცა, არა-მელანომას ამოცნობის უნარი ძალზე მნიშვნელოვანია. სათანადო მკურნალობის აღმოუჩენლობის შემთხვევაში არა-მელანომა იზრდება, საკმაოდ დიდი ზომის ხდება და, შესაძლოა, ნაჭდევ/ნაპრალების წარმოშობა, დეფორმაცია და სხეულის გარკვეული ნაწილების ფუნქციონირების გაუქმებაც კი გამოიწვიოს.

მელანომა წარმოადგენს ავთვისებიან სიმსივნეს, რომლის ჩამოყალიბებაც მელანოციტებიდან იწყება. მელანომა კანის ნებისმიერ ნაწილზე შეიძლება გავრცელდეს, მაგრამ უმეტესწილად კონკრეტულ ადგილებში ვითარდება. მამაკაცებში მელანომას წარმოქმნის ყველაზე გავრცელებულ ადგილს ტანი წარმოადგენს, ხოლო ქალებში – ქვედა კიდურები. ექსპერტთა გარკვეული ჯგუფის აზრით, აღნიშნულ ადგილებში მელანომას შედარებით ინტენსიური განვითარება მზისაგან ნაკლები დაცვის გამო ხდება, ანუ ადამიანის სხეულის ეს ზონები გაცილებით მეტად განიცდიან სხივების ზემოქმედებას და, შესაბამისად, მზისაგან დამწვრობაც შედარებით ხშირია. იშვიათად, მაგრამ მაინც – მელანომა სხვა ადგილებშიც ვითარდება, მაგ.: თვალის არეებში.

მელანომა შედარებით ნაკლებადაა გავრცელებული, ვიდრე ბაზალური უჯრედისა თუ ბტრყელუჯრედოვანი ავთვისებიანი სიმსივნე, თუმცა, მან (მელანომამ), შესაძლოა, ბევრად უფრო სერიოზული და საშიში სახე მიიღოს. ისევე, როგორც ბაზალური და ბრტყელი უჯრედები, ადრეულ ეტაპზე მელანომა თითქმის ყოველთვის ექვემდებარება მკურნალობას, თუმცა, იგივე უჯრედებთნ შედარებით, გაცილებით ინტენსიურად შეიძლება მისი გავრცელება სხეულის სხვა ისეთ ნაწილებზეც, სადაც მკურნალობა ძალზე რთულია.

ექიმი საფუძვლიანად შეამოწმებს თქვენი კანის მდგომარეობას და რაიმე შეშფოთების ან დაეჭვების შემთხვევაში მოგცემთ რჩევებსა და გაგიწევთ სათანადო კონსულტაციას.

სასურველია თვეში ერთხელ მაინც შეიმოწმოთ საკუთარი კანი. თვით შემოწმება ყველაზე მოხერხებულად კარგად განათებულ ოთახში, მთლიანი სიგრძის სარკესთან შეიძლება. ამ პროცედურაში შეგიძლიათ, მეუღლე, ახლო მეგობარი ან ოჯახის რომელიმე წევრი დაიხმაროთ, განსაკუთრებით, თუ დათვალიერება ძნელად მისადგომ ადგილებს – ტანის უკანა დაბლით ნაწილზე ან ბარძაყების უკანა ნაწილებზე ხდება.

თავდაპირველი შემოწმებისას ყურადღებით, გულმოდგინედ დაათვალიერეთ მთელის სხეულის კანის ზედაპირი. საფუძვლიანად დააკვირდით ხალებს, რაიმე სახის ფიზიკურ დეფექტს, ჭორფლსა და ლაქებს და კანზე შესამჩნევ სხვა სახის ნიშნებს, შეისწავლეთ და სისტემატურად გააკონტროლეთ მათი ნებისმიერი სახეცვლილება დროთა განმავლობაში. რაიმე საეჭვო ლაქის შემთხვევაში ეჩვენეთ ექიმს. საკუთარი კანის სრულყოფილი თვითშემოწმების მიზნით დაიცავით და გაითვალისწინეთ ქვემოთ მოცემული მითითებები:

არა-მელანომა: კანის ავთვისებიანი სიმსივნის ყველაზე გავრცელებულ არა-მელანომა სახეს ბაზალური უჯრედებისა და ბტრყელუჯრედოვან კიბოს წარმოადგენს. ყველაზე ხშირად მისი აღმოჩენა მზისაგან შედარებით დაუცველ ადგილებში – თავზე, კისრისა და მხრების მიდამოებში ხდება. განსაკუთრებული ყურადღებით დაძებნეთ და დაათვალიერეთ ახალი ამონაზარდები, ლაქები, ხორცმეტი თუ რაიმე სახის წყლული, რომლის შეხორცებაც ბოლო 2-3 თვის მანძილზე არ მოხერხდა.

ბაზალური უჯრედის კარცინომა ხშირად გლუვი, მკვრივი, ფითრი ფერის მონაკვეთის სახით გვევლინება, შესაძლოა, იგი მცირე ზომის, ამოწეული, მოწითალო-მოვარდისფრო, ნახევრად გამჭვირვალე, მკვეთრად გამოხატული და გაღიზიანებული სახის მონაკვეთს წარმოადგენდეს და მცირეოდენი ჩხვლეტაც კი ამ ადგილიდან სისხლისდენას იწვევდეს. შესაძლოა, იგივე ადგილებში ერთი ან მეტი სისხლძარღვი გადიოდეს: ქვედა ზონა - ცენტრალურ ნაწილში და/ან ლურჯი, ყავისფერი ან შავი ზონები. დიდი ზომის ბაზალური უჯრედის კარცინომას შესაძლოა, ჟონვითი მომენტები ან რაიმე სახის ქერქით გადაფარვა ახასიათებდეს.

ბრტყელუჯრედოვან კარცინომას მზარდი გამაგრების სახე აქვს - უხეში, ქერცლიან/ქერქოვანი ზედაპირით. შესაძლოა, იგი გლუვი მოწითალო ფერის ხორცმეტის სახესაც ატარებდეს, რომელიც კანზე ნელი ტემპით იზრდება. ბტრყელუჯრედოვანი კარცინომას წარმოშობა/განვითარება უშუალოდაა დაკავშირებული მზის სხივების ზემოქმედებასთან.

არა-მელანომას ორივე სახე ხშირად გლუვი მონაკვეთის სახით გვხვდება, რომელიც ჩვეულებრივი კანისაგან მცირედ თუ განსხვავდება.

კანის კიბოს წინამორბედ სტადიას აქტინიკური კერატოზი წარმოადგენს, რომელიც სოლარული კერატოზის სახელწოდებითაცაა ცნობილი. იგი მზის გადამეტებული დასხივებისგან წარმოიშობა. აქტინიკური კერატოზი მცირე ზომის (ჩვეულებრივ, ერთ დუიმზე (1დ=2,5 სმ) ნაკლები) უხეშ ლაქას წარმოადგენს, ეს ლაქა ხან მოვარდისფრო-მოწითალო ფერისაა, ხანაც – ხორცისფერი. აქტინიკური კერატოზი, ჩვეულებრივ, ღია ფერის კანის მქონე საშუალო ასაკის ან მოხუცებულ ადამიანებს უჩნდებათ სახის, ყურების, ხელის ზურგისა და მხრების მიდამოებში, თუმცა, კანის მზისაგან დაუცველ ნაწილებზე მისი წარმოშობა ახალგაზრდებშიც შეიძლება. ერთი აქტინიკური კერატოზის წარმოშობას კიდევ უფრო მეტის გაჩენა მოსდევს, ზოგი მათგანი ხაოიან/ქერცლოვანი უჯრედის კიბოში შეიძლება გადაიზარდოს, ზოგი კი არავითარ სახეცვლილებას არ განიცდის და ხანდახან ქრებიან კიდეც. ავთვისებიან სიმსივნეში გადაზრდის რისკის გამო, ამდგავარი ადგილები რეგულარულად უნდა შეამოწმებინოთ ექიმს, რომელიც თავად გადაწყვეტს, სად შეიძლება ჩატარდეს ქირურგიული ჩარევა.

მელანომა: "ABCD წესი" ადვილი ხერხია მელანომას ჩვეულებრივი ნიშნების აღმოსაჩენად. ყოველთვის გამოიჩინეთ სიფხიზლე და დაუყოვნებლივ მიმართეთ ექიმს, თუ საკუთარ კანზე შემდეგი აღწერილობის ლაქას შენიშნავთ:

A - ასიმეტრიულობას ნიშნავს: ხალის ან დაბადებიდან თანდაყოლილი ნიშნის ერთი ნახევარი არ ემთხვევა მეორეს
B - ზღვარი: დაბოლოებები/კიდეები არასწორია, უთანაბრო, კბილანისებრ, გადღაბნილ სახეს ატარებს
C - ფერი: ფერი ყველა ადგილას არ არის ერთგვარი და შესაძლებელია, ადგილ-ადგილ შავი ან ყავისფერი ჩრდილები, ზოგჯერ კი წითელი, თეთრი ან ლურჯი ფერის ჩრდილები ენაცვლებოდეს ერთმანეთს
D - დიამეტრი: ლაქა დიამეტრალურად 6 მმ-ზე მეტია (დაახლოებით, დუიმი – ფანქრის საშლელის ზომა) ან უფრო და უფრო იზრდება.

მელანომას სხვა მნიშვნელოვანი სახის ნიშნებში შედის ხალის ზომის, ფორმისა თუ ფერის ცვლილება ან, სულაც, ახალი ლაქის წარმოშობა. ზოგჯერ მელანომას ამოცნობა არ ექვემდებარება ზემოთ აღნიშნულ "ABCD წესს", ასე რომ ძალზედ მნიშვნელოვანია განსაკუთრებული სიფრთხილითა და ყურადღებით მოეკიდოთ კანზე რაიმე ცვლილებისა თუ ახალი ლაქების გაჩენას.

გარდა აღნიშნულისა, არსებობს სხვა გამაფრთხილებელი ნიშნებიც, კერძოდ:

წყლულის შეუხორცებლობა
ახალი წარმონაქმნი
პიგმენტების გავრცელება და მოდება კანზე გაჩენილი ლაქის მიმდებარე მიდამოებში
სიწითლე ან ახალი წყლულის გაჩენა ლაქის მიღმა ზონებში
მგრძნობელობის შეცვლა – ფხანა, ტკივილი ან ზედმეტი მგრძნობიარობა
ხალის ზედაპირის შეცვლა – სისხლდენა, ჟონვა, ქერცლოვანი ზედაპირის გაჩენა, კოპისმაგვარი ან კვანძოვანი წარმონაქმნის გაჩენა.